Ersin Eroğlu
2500 yıllık eşsiz bir yapı.
İstanbul’un tarihine eş bir tarih.
İstanbul’un yaşadıklarının görgü şahidi.
Antik çağda başlayan geçmişiyle, Eski Yunan’dan Bizans İmparatorluğu’na, Bizans’tan Osmanlı’ya, Osmanlı’dan günümüze…
Tüm tarihi devirlerde varlığını korudu.
Neden inşa edildiği konusunda efsaneler lisandan lisana dolaştı.
EFSANELERE HUSUS OLDU
En bilinen kıssa Kral’a çok sevdiği kızının 18 yaşına geldiğinde bir yılan tarafından sokularak öleceği söylenir. Kral bu kehanet üzerine, denizin ortasında bir kule yaptırır ve prensesi buraya yerleştirir. Lakin kuleye gönderilen üzüm sepetinden çıkan bir yılan, prensesinin vefatına neden olur. Kral, kızına demirden bir tabut yaptırarak Ayasofya’nın giriş kapısının üstüne yerleştirir. Yılanın, vefatından sonra da prensesi rahat bırakmadığına dair söylentiler günümüze kadar ulaşmıştır. Çünkü bu tabutun üstünde iki delik olduğu hala anlatılır.
Bir diğer kıssa ise denize meydan okuyan aşıklar Leondros ve Hero’nun kıssasıdır. Fırtınalı bir gecede, Leondros kulede ışık yandığını görünce, sevgilisi Hero’nun kendisini çağırdığını düşünür ve denize atlar. Meğer bu kere ışığı yakan Hero değil, aşıkların her gece gizlice buluştuğunu anlayan bir diğeridir ve ışığı söndürüverir. Leondros, Boğazın dalgalarına gömülür; bunun acısına dayanamayan Hero ise kuleden atlayarak hayatına son verir.
Bir başka kıssa ise Battal Gazi ve kulede kalan Osmanlı Tekfurunun kızıyla ilgilidir. İstanbul’u kuşatmak isteyen Battal Gazi sonuç alamaz. Bunun üzerine Kız Kulesi’nin önünde bulunan kıyıda 7 yıl karargâh kurarak bekler. Söylenene nazaran 7 yıl burada kalmasının asıl sebebi, Üsküdar Tekfuru’nun kızına âşık olmasıdır. Bu durumdan haberdar olan ve korkan Üsküdar Tekfuru, hazineleri ve kızını kuleye kapatır. Şam seferi sonrasında kuleye giren Battal Gazi ve askerleri, tekfurun kızını ve hazineleri alarak uzaklaşır. Halk ortasında söylenen ‘’Atı alan Üsküdar’ı geçti’’ deyişinin de buradan geldiği tez edilir.
BİLİNEN GERÇEK
Tarihi ispatlara baktığımızda ise Kız Kulesi’nin M.Ö. 410’larda yapıldığı biliniyor. Atinalı kumandan Alkibiades tarafından inşa edilen kule, Boğaz’dan geçen gemileri denetim etmek ve vergi almak emeli ile kullanılıyordu.
“VAR OLMA” MÜCADELESİ
Kız Kulesi büyük sarsıntılar, yangınlar gördü. Tarihte 7 sefer onarıldı.
-1510 yılında ‘’Küçük Kıyamet’’ ismiyle bilinen İstanbul zelzelesinde,
-1725 yılında 1917 yılında yaşanılan yangın felaketinde,
-1731 yılında kulenin feneri ve top mazgallarının tamiratı,
-1833 yılında kuleye bugünkü biçimi verildi,
-1857 yılında kuleye yeni bir fener yapıldı,
-1943 yılında kulenin denize kayması önlendi ve yanan balkon üstü ahşap kısım betonarme olarak yenilendi,
-1999 zelzelesinden sonra kule yine restore edildi.
Ve son olarak…
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü’nce 2022 yılında yapılan tespitlerde deniz dalgaları ve büyük sarsıntılar sebebiyle temelde deformasyonlar meydana geldiği belirlendi.
Güney-Batı tarafında oluşan ve yüksekliği 2,6 m. olarak ölçülen dalgalar sebebiyle yerde büyük oyulmalar vardı.
Zemindeki ayrışmalar sebebiyle üstyapıya (zemin betonu ve duvarlarda) sirayet eden çatlaklar ve derin ayrılmalar oluştu.
Son yaşanan 5,9 şiddetindeki Düzce sarsıntısından sonra da çatlaklar artmıştı.
Ayrıca geçen vakitte, usturmaça, baba ve halkaların kullanılamaz hale geldiği, rıhtım yapılarının kullanılamaz halde olduğu ve tahkimat yapısındaki blok taşların deniz içerisine dağılmış halde olduğu tespit edildi.
1999 yılında adanın Marmara ve Üsküdar kıyısına bakan cephelerinin, 87 adet 40 cm çapında çelik boru kazık çakılarak tahkim edildiği lakin adanın başka bölümlerinin (yaklaşık yarısı) kazıkla tahkim edilmediği anlaşıldı.
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy durumu şöyle özetledi:
“Bir hortumda gidecek, orta şiddetli bir sarsıntıda yok olacak hale gelmişti.”
İstanbul’un bir numaralı görgü şahidi yok olmak olmanın kenarından döndü.
Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü’nün koordinesinde başlayan onarım süreci hızlandı.
Kız Kulesi’nin Mart ayında açılması bekleniyor.
Bedri Rahmi’nin tabiriyle “Galata Kulesi’ne varmaya” gün sayıyor.