Seçimlerin, birden fazla anket şirketinin bilakis, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın kazanmasıyla sonuçlanmasının akabinde, anket şirketlerine reaksiyonlar gelmişti. Dünya basınında da anket şirketlerine yönelik tenkit yazıları yer aldı. Foreign Policy’den Can Selcuki’nin “Türk anketçiler Erdoğan’ın kazanacağını neden öngöremediler” başlıklı yazı kaleme aldı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın medyada sıklıkla yer aldığı belirtilen makalede, Erdoğan’ı izleyen kesitin televizyonlarında, Kemal Kılıçdaroğlu’nun konuşmalarının izlenmediği bilgisi verildi. Ayrıyeten Kılıçdaroğlu’nun, TRT’de konuşma yapamadığına dikkat çekildi.
Ekonominin, Erdoğan destekçilerini muhalefete yaklaştırabileceğine ait anketlerin bilakis, iki sebepten dolayı anketlerin yanıldığı belirtildi. Coğrafik bölünmeye dikkat çekilen makalede, kırsal kesimde pahalılığın ve ekonomik zorluğun, kentlerdeki kadar hissedilmediği söz edildi. Bir başka sebep olarak ise Erdoğan’ın, taban fiyattaki artış ve Emeklilikte Yaşa Takılanlar(EYT) üzere mali genişlemeleri ortaya koymasının yarattığı tesirlere işaret edildi.
Seçimlerin öncesinde yerli savunma sanayii ve yerli otomobil TOGG’un tesirli olduğuna değinilirken, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın muhalefete yönelik LGBTI ve bölücü terör örgütü PKK ile ilgili suçlamalarının tesirine de vurgu yapıldı.
Odatv, seçimlerin öncesinde anket şirketlerinin yayınladığı sonuçları ele almıştı. Anket şirketlerinin, siyasi partilerle olan yakınlıklarına dikkat çekilen yazıda isim isim, hangi anket şirketinin hangi parti ile yakınlığı olduğu bilgisi paylaşılmıştı.
CHP’YE ÇALIŞANLAR
-AKSOY şirketi sahibi Ertan Aksoy, CHP, Sayın Kılıçdaroğlu ve Sayın Kaftancıoğlu’na çalışıyor…
-ALF Araştırma sahibi Ali Süslü, CHP’yi daima yüksek gösteriyor, iktidar yanlısı medya tarafından CHP’li diye gösteriliyor…
-AVRASYA sahibi Kemal Özkiraz CHP’ye çalışıyor, CHP’yi yüksek gösteriyor…
-BULGU Araştırma sahibi Semih Turan, CHP’ye çalışıyor, bu partinin oylarını yüksek gösteriyor. Esasen çıktığı KRT kanalında CHP’yi savunuyor…
-BUPAR sahibi Erdal Akaltun, CHP’ye çalışıyor, CHP oylarını yüksek gösteriyor…
-İstanbul İktisat Araştırma sahibi Can Selçuki, bağımsız gözükse de CHP ile çalıştığı söyleniyor…
-Polimetre sahibi Mehmet Günal Ölçer, daha evvel CHP ile çalışıyordu, artık kiminle çalıştığını bulamadım…
-Yöneylem sahibi Derya Kömürcü, CHP eksenli çalışıyor…
-Artıbir sahibi Hüseyin Çalışkaner CHP ve Kılıçdaroğlu için çalışıyor…
AK PARTİ’YE ÇALIŞANLAR
Çocuklar beni “zehir hafiye” sanmayınız lütfen. Örneğin, Ak Parti’ye çalışan ASAL şirketinin sahibi kim, bulamadım! Hep AK Parti oylarını yüksek gösteriyor bu şirket…
Ayrıca Cumhur İttifakı oylarını ortalamadan yüksek gösteren ADA şirketinin de sahibi bilinmiyor…
Ekran sayesinde pek tanınmışlar da var; GENAR sahibi İhsan Aktaş gibi… AK Parti ve Cumhur İttifakı’nı daima çok yüksek gösteriyor…
-OPTİMAR sahibi Hilmi Daşdemir de birebir; AK Parti’ye çalışıyor ve AK Parti ortalama üzerinde gösteriyor…
-SAROS sahibi Burhan Merhan Eptemli AK Parti ile çalışıyor; Cumhur İttifakı oylarını daima yüksek gösteriyor. Sayın Perinçek’in partisini de yüksek gösterdiğini eklemeliyim..
-Areda Survey sahibi Yusuf Akın, AK Parti ve Cumhur İttifakı’nı daima ortalama üzerinde gösterdiği söyleniyor…
-SONAR Araştırma şirketi sahibi ekranlarda sıklıkla gördüğümüz Hakan Bayrakçı eskisi üzere pek anket yapmıyor, Cumhur İttifakı oylarını yüksek çıkarıyor…
İYİ PARTİ’YE ÇALIŞANLAR
-KONDA Araştırma şirketini, Bekir Ağırdır’ı yazdım. Araştırmalarında İYİ Parti oyları yüksek çıkıyor…
-ORC sahibi Mehmet Pösteki, İYİ Parti ile çalışıyor, İYİP oylarını ortalama üzerinde çıkardığı sav ediliyor.
-PİAR Araştırma sahibi Kadir Atalay, araştırmalarında İYİP yüksek çıkıyor…
Çocuklar birtakım anket şirketleri için “şu partiye çalışıyor” diyemem.
-Mesela, MAK Araştırma sahibi Mehmet Ali Kulat, AK Parti eski savunucusuydu, artık Altılı Masa’yı yüksek çıkarıyor…
-Mesela, MetroPOLL sahibi Özer Sencar da birebir durumda. Lakin artık bağımsız çalışıyor, Millet ittifakı oylarını yüksek çıkarıyor…
-Panorama şirketi sahipleri Osman Sert, Hatem Ete araştırmalarında Millet İttifakı yüzdesini yüksek çıkarıyor…
DİĞER PARTİLER
-Orthus şirketi sahibi Sinan Aydın, muhalif oyları ve DEVA’yı ortalama üzerinden çıkarıyor…
-AREA şirketi Murat Karan, önceden İYİ Parti ile çalışıyordu, artık DP ile çalışıyor…
-Sosyo Politik şirketi ortakları Sabri Kılıç, Yüksel Genç HDP için çalışıyor…
-TEAM şirketi sahibi Ulaş Tol, bağımsız çalışma yapsa da 6’lı Masa oylarını daima yüksek gösteriyor.
-Gezici Araştırma şirketi Murat Gezici’yi de ekranlardan tanıyoruz…
Foreign Policy’deki yazının tamamı şu biçimde:
Ben de dahil olmak üzere Türkiye’nin anketçileri yanıldı. Türkiye Cumhuriyeti’nin yüzüncü yılında yapılan seçimde, anketler yüzde 46 civarında oy alacağını göstermesine karşın, misyondaki Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 14 Mayıs’taki birinci cins oylamada yüzde 49,5 oy aldı. İki hafta sonra, cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci tipinde halkın yüzde 52’sinin oyunu aldı ve iktidardaki Cumhur İttifakı Parlamentodaki 600 sandalyenin 323’ünü elde etti.
Seçimler özgürdü fakat adil olmaktan uzaktı. Son derece kutuplaşmış bir toplumda Erdoğan’ın devlet kaynaklarının yanı sıra medya üzerinde de denetimi olması açıkça bir avantaj sağladı. Cumhurbaşkanlığı seçiminin birinci çeşidinden iki gün evvel Erdoğan, ortalarında devlet yayın kuruluşu TRT’nin de bulunduğu 18 farklı televizyon kanalı tarafından tıpkı anda yayınlanan bir televizyon programına katıldı. Buna karşılık rakibi Kemal Kılıçdaroğlu TRT’den büyük ölçüde dışlandı ve irtibatının birçoklarını toplumsal medya üzerinden yaptı bilhassa de mutfağında kaydettiği ikonik görüntülerle.
Erdoğan’ın kabinesinden 16 bakan Meclise aday gösterildi ve kampanyalarını bakanlıklarının tüm gücüyle yürüttüler. Lakin neredeyse yüzde 50’ye varan enflasyon ve evvelden olduğu üzere yönetişimde başarısız olan ve giderek artan tek adam idaresi karşısında altı partili muhalefetin kaybını açıklamak için yalnızca eşit olmayan seçim süreci kâfi değil. Erdoğan’ın yalnızca kaybetmemiş olması değil, tıpkı vakitte dayanağının son on yılda sağlam kalmış üzere görünmesi de dikkate paha.
Türkiye genelinde 680 bin akıllı televizyonda yapılan bir tahlil, 2022 sonbaharında Erdoğan’ın katıldığı bir programı izleyen televizyonların yüzde 89’unun bir muhalefet başkanının yer aldığı hiçbir programı izlemediğini ortaya koydu. Tıpkı oran Kılıçdaroğlu için yüzde 33’tü. Bu durumda hoşnutsuz bir Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) destekçisi Kılıçdaroğlu’nun söyleyeceklerini duyma talihine sahip olmayacaktır.
Erdoğan destekçilerinin muhalefetin söyleyeceklerine çok az ilgi gösterdikleri açıktı fakat şaşırtan değildi. Muhalefetin ve uzmanların genel kanaati, makus giden iktisadın Erdoğan destekçilerini muhalefet siyasetlerine daha yatkın hale getireceği istikametindeydi. Bunun neden bu türlü olmadığını en âlâ iki bulgu açıklıyor üzere görünüyor.
Birincisi, seçimden sonra siyasi eğilimlerde ortaya çıkan coğrafik bölünmedir. Nüfusun yaklaşık yüzde 20’sini temsil eden kırsal kesimde Erdoğan, yüzde 65 oy almayı başardı. Geriye kalan ve kentleri temsil eden yüzde 80’lik kesimde ise Kılıçdaroğlu yüzde 51 oy alarak Erdoğan’ı geride bıraktı. Öteki bir deyişle hayatın nispeten daha kolay olduğu ve artan hayat pahalılığının bu kadar şiddetli hissedilmediği yerlerde Erdoğan çok daha uygun bir performans sergilemiştir.
İkincisi, hükümetin seçim öncesinde tercih ettiği eşi gibisi görülmemiş mali genişlemedir. Minimum fiyat Aralık 2022’de aylık 455 dolara yükseltilerek 2019’dan bu yana en yüksek gerçek pahaya ulaştı. Ayrıyeten emeklilikte yaş sonunu kaldıran ve milyonlarca vatandaşa erken emeklilik imkanı sunan bir yasa tasarısı da Mecliste onaylandı.
Mali genişleme hakikaten de Erdoğan destekçilerinin hoşnutsuzluğunu azaltmaya yardımcı oldu. Lakin onu yüzde 50 barajını aşarak üçüncü periyot zaferine taşıyan şey kutuplaştırıcı kimlik siyaseti oldu. Erdoğan’ın kimlik telaffuzunun iki ana ayağı vardı. Birincisi, muhalefetin PKK ile ilişkilendirilmesini öne süren söylemdi. İkincisi ise LGBT aykırısı, Batı aksisi, muhafazakar aile 4 kıymetleri yanlısı propagandaydı.
Bu iki sütun, insansız hava araçları, uçak gemileri ve ulusal tankların yanı sıra ulusal araba projesi TOGG’u üretmeyi başaran Türk askeri-sanayi kompleksinin başarılarıyla desteklendi. Muhalefet de elbette yanlışsız değil. Önderlerinin dağınık imajı ve yükselen milliyetçi hisleri büsbütün ıskalayan bir kampanya, hoşnutsuz Erdoğan destekçilerinin başka tarafta kalmasına neden oldu. Ülke makûs durumdaydı lakin onlara tekraren yalnızca Erdoğan’ın ülkeyi toparlayabileceği söylendi.
Cumhurbaşkanlığını ve Parlamentoda çoğunluğu kazanan Erdoğan’ın yeni hükümeti, makûs iktisat idaresi ve seçim öncesi sorumsuz mali genişlemenin neden olduğu bir dizi zorlukla karşı karşıya kalacak. Eski bir Maliye Bakanı olan Mehmet Şimşek’in iktisadın başına getirilmesi potansiyel olarak rasyonel iktisat siyasetlerine geçişin sinyallerini veriyor. Lakin Erdoğan’ın mahallî seçimler öncesinde Şimşek’e ne kadar hareket alanı sağlayacağı şimdi muhakkak değil.
İsim… İsim…Hangi anket şirketi kime çalışıyor… Kılıçdaroğlu çok kızdı…Anketleri hakikat okuma kılavuzu