Rusya-Ukrayna savaşıydı, Türkiye’nin Finlandiya, İsveç çıkışıydı, sonra geri adım atışıydı derken çok kıymetli bir gelişmeyi gözden kaçırmayalım. Madrid’deki NATO doruğunda, yaklaşık yedi yıl evvel de gündeme gelen fakat gerçekleşmesinin güç olduğu düşünülen bir oluşum canlanmak üzere.
Madrid’teki NATO toplantısında ABD Lideri Joe Biden, tepeye gözlemci olarak katılan Japonya Başbakanı Fumio Kishida, Güney Kore Cumhurbaşkanı Yoon Suk-yeol ile bir ortaya geldiler. Donald Trump da 2017’de tıpkı ülkelerin o periyottaki önderleriyle üçlü bir tepe gerçekleştirmişti. Bu üç ülkenin Hawaii yakınlarındaki “Pasifik Ejderhası” tatbikatlarına nizamlı olarak katıldıklarını, Ağustos ayında yapılması planlanan tatbikata da katılacaklarını belirtmekte yarar var.
Biden’ın kelam konusu başkanlarla neler konuştuğunun detayını yakında öğreniriz. Lakin bir ortak yapı içinde olma planının hayata geçirilmek istendiğini anlamak sıkıntı olmaz. Görüşmeden çabucak sonra Japonya ile Güney Kore’nin NATO’dan Asya’ya açılmasını istemiş olmaları bunu düşündürtüyor haliyle. Bu davet “Asya NATO’sunun” tekrar canlandırması için birinci adım elbette.
Olmaz denmişti
Ortaya atıldığı yıllarda, yedi yıl kadar oluyor, bilhassa Japonya ile Güney Kore ortasındaki “tarihi husumet” nedeniyle bu türlü bir ittifakın oluşması güç olarak nitelendiriliyordu. Malum Japonya Kore Yarımadası’nı tam 35 yıl boyunca işgal etmiş, yerli halka karşı önemli insan hakları ihlali yapmıştı. Japonya vakit zaman, başta bayanlar olmak üzere (seks kölesi olarak kullanmışlardı çoğunu) Korelilerden özür dilemesine karşın geçmişiyle tam olarak hesaplaşmamış bir emperyalist güç. Güney Kore bu nedenle Tokyo’ya daima soğuk durdu. Lakin son yıllarda “ortak tehdit/düşman” Kuzey Kore yüzünden bir yakınlaşma içine girdikleri görülüyor. Yalnızca bu nedenle değil doğal. Bu iki ülkeyi “NATO dışı müttefikleri” olarak gören ABD’nin baskısıyla da elbette. Görüşmede Yoon ile Kishida birlikte “yakın” çalışmayı kabul ettiklerini de duyurdular dünyaya..
John Mearsheimer’in “The Tragedy of Great Power Politics” (Büyük Güç Siyasetlerinin Trajedisi) isimli kıymetli bir kitabı vardır. Mearsheimer şunu tez ediyordu: “Hindistan, Japonya, Rusya üzere ülkelerin yanı sıra Singapur, Güney Kore, Vietnam üzere ülkelerin de, Çin’in üstünlüğünden kaygı ediyor. Bu nedenle Çin’i denetim altına almanın yollarını arıyorlar”. Mearsheimer daha da ileri giderek “tıpkı Çin’in bir vakitler SSCB’yi denetim altına almak için ABD ile işbirliği yapması üzere ismi geçen ülkeler de ABD liderliğindeki Çin zıddı koalisyona katılacaklar” da diyor. Gerçekleşmeyecek bir sav olarak değerlendirilmişti bu. Fakat artık durumun değiştiğini göze alınınca olmaz diyemiyor insan. Bilhassa Rusya’nın bu çeşit bir koalisyonun içinde olmayacağı anlaşılmış durumda lakin örneğin Vietnam ne yapar şimdi bir işaret yok. Fakat bu türlü bir koalisyonda yer alırsa şaşırtan olmaz.
İki zıt görüş
Kimi uzmanlar Mearsheimer’in kelamını ettiği, sonradan “Asya NATO’su” olarak isimlendirilen ittifakın hayata geçirilmesinin güç olduğunu söylemişlerdi. Bir defa ABD bu türlü bir oluşuma “Çin’i uygunca yabancılaştıracağı” gerekçesiyle liderlik etmezdi bu türlü düşünenlere nazaran. Ayrıyeten bu ülkelerin de kendi ortalarında dayanışma duygusu çok gelişkin değildi. Bölge ülkelerini birleştirecek ortak çıkarlar da yoktu. Japonya ile Güney Kore ortasında, Singapur, Malezya ile Endonezya ortasında önemli bir güvensizlik de var. Bu nedenle Mearsheimer’in tezi gerçekleşemez üzere düşünüldü daima.
Karşıt görüşte olanların niyeti de şuydu: Fransa’nın Almanya’ya, İngiltere’ye, ABD’ye duyduğu güvensizlik çok daha fazlaydı, bilindiği üzere. Almanya, yıllar evvel Fransa’yı hem de iki defa işgal etmişti. Bu nedenle Fransa SSCB’den çok Almanya’dan kaynaklanan bir güvenlik tehdidinden telaşlıydı aslında. Fransa, İngiltere ile ABD’ye de itimat duymuyordu. Fakat tüm bu güvensizlikler ABD/İngiliz liderliğinin SSCB’yi tehdit olarak göstermesi sonucu yavaş yavaş aşıldı. NATO üzere ittifak örgütlerinin kurulması bu sayede oldu.
Olur diyenler haklı olabilir
Yakın bir vakitte, hem de ittifak üyesi bir devletin başkanının “beyin vefatı gerçekleşti” dediği NATO, Rusya’nın Ukrayna’da savaş tuzağına düşürülmesi sayesinde tekrar güç toplama fırsatını yakaladı. Bu fırsatı zirve tepe kullandığının bir örneği de işte bu “Asya NATO’su” oluşturma teşebbüsü. Eskinin “düşman kardeşleri” Güney Kore ile Japonya’yla, katılacak diğer ülkelerin de varlığıyla yakında oluşturulacak üzere görünüyor Asya ittifakı.
Dünyada huzur bırakmayacaklar bunlar.