Birçok kuruluşun hesaplamaları son 1 yılda besin enflasyonunun yüzde 100’ü geçtiğini gösteriyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) haziran ayında yüzde 148.9 arttığını açıkladığı çiftçinin maliyet enflasyonunun önümüzdeki aylarda besin enflasyonundaki artışı daha da hızlandırmasından korkuluyor.
TÜİK’e nazaran Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ülkelerinde yüzde 1.26 olarak hesaplanan besin enflasyonu temmuz ayı prestijiyle yüzde 94. İstanbul Ticaret Odası, Ücretliler Geçinme İndeksi’nin temmuz ayında yüzde 99.1 arttığını açıkladı. Türkiye Ziraat Odaları Birliği’nin yaptığı hesaplamaya nazaran temmuz ayında 37 eserden oluşan besin sepeti yüzde 104 zamlandı. Antalya Hali’nin datalarına nazaran ise temmuz ayında domates fiyatı yıllık yüzde 243.1, yıllık zerzevat fiyatı yüzde 169.27, yıllık meyve fiyatı ise yüzde 73.21 oranında arttı.
‘Gelirin yüzde 70’ten fazlası zarurî harcamalara gidiyor’
İktisatçı ve Altınbaş Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, sade yurttaşların mutfak masraflarının hem Türkiye’de denetimden çıkmış enflasyonun bir yansıması hem de dünyada tarım fiyatlarının tepe yapmasının sonucu olarak arttığına dikkat çekti. Besin fiyatlarındaki artışın gelişmiş ülkelerde yaşayan insanların bütçelerini zorladığını, fakir ülkelerde ise yetersiz beslenme hatta açlığa yol açtığını vurgulayan Kozanoğlu, “Türkiye’de ise besinin tüketim sepetindeki yükü yüzde 25.32. Bu oran dar gelirli yurttaşlar ortasında yüzde 30’un üzerinde. Son periyotta güç fiyatlarının da artışı hem ulaşım hem de ısınma maliyetlerine yansıyor. Bu nedenle fakirler gelirlerinin yüzde 70’ten fazlasını besin, ulaşım ve elektrik, doğalgaz, su faturaları dahil üç kaleme harcamak zorunda kalıyorlar. Bir de borçluların kredi kartı ve gereksinim kredisi borçlarını ödedikleri düşünülürse, eğitim, sıhhat, giysi kuşama ayıracak paraları kalmıyor. Bırakın tatil yapmayı, hoş bir lokantada yemek yemeyi, düzgün bir kafede keyif satmayı…” dedi.
Türkiye’de ekmek, pirinç, un, bulgur, makarna üzere fakirlerin temel beslenme kaynaklarını oluşturan eserlerin fiyatlarının bu yıl yüzde 100’e yakın artmasının durumu daha da vahim hale getirdiğine dikkat çeken Kozanoğlu, kelamlarını şöyle sürdürdü:
‘Alt gelir grubundakiler insanlık dışı kaidelerle yüz yüze bırakıldı’
“Dünya Bankası’nın yapısal ıslahat programlarının tarım takviyelerini keserek bölüme büyük darbe vuran siyasetleri 2002’den beri AKP eliyle uygulandı. İnşaata dayalı büyüme modelinin tarım alanlarını ranta açma iştahı da tarım üretimine büyük darbe vurdu. Bugün makro ekonomik göstergelerin de çok bozulmasının tesiriyle, bunun ceremesini 85 milyon olarak hepimiz çekiyoruz. Fakat bu fatura gelirimize ve sınıfsal pozisyonumuza bağlı olarak farklı kesitlere değişik biçimlerde çıkıyor. Üst gelir grubundakiler, somon, bonfile, espresso ve can eriğin fiyat artışından şikayetçi olsalar da bu tüketim kalıplarını pek etkilemiyor. Orta gelir grubundakiler ise daha az et, balık tüketerek, zeytinyağı yerine ayçiçek yağı, tereyağı yerine margarine yönelerek, daha ucuz markaları tercih edip ucuz marketlerden alışveriş ederek bu periyoduna atlatıyor. Alt gelir grubundakilere gelince; öğün atlama, daha az tüketme, soğan, salça, makarna, bulgur, yağ dışında besin eserlerine ulaşamama, zerzevat ve meyveden yoksun kalma üzere insanlık dışı kurallarla yüz yüze bırakılmış durumdalar. 2022’nin Türkiye’sinde bunları konuşmak acı lakin bir o kadar da gerçek ne yazık ki…”
‘Gıda eserlerinin fiyatı tüketiciye gelene kadar üçe katlanacak’
CHP Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal da, önümüzdeki sonbahardan itibaren çiftçileri ve tüketicileri sıkıntı günlerin beklediğini belirterek, “Çünkü çiftçimiz 3 kat artan girdi maliyetleriyle üretim yapacak. Çiftçimizin ürettiği eserin fiyatları besin zinciri içerisinde tüketiciye gelene kadar, aracı kârları ve dağıtım sarfiyatları nedeniyle, fiyatlar bugünkünün iki, üç katını geçecek. Tüketicilerimiz mutfak masraflarını kıssa nereden kısacak? Soğandan mı, patatesten mi, yemeğe koyduğu ayçiçek yağından mı? Türkiye, besin enflasyonu patlamasına, önemli bir besin krizine hakikat süratle gidiyor” dedi.