Dünyamızın süratle felakete yanlışsız ilerlerken, buna dur demek için her türlü yola başvuran iklim aktivistlerinin aksiyonları de giderek daha radikal bir hâl almaya başladı.
Just Stop Oil (Sadece Petrolü Durdurun) kümesinin geçtiğimiz haftalarda ünlü Hollandalı ressam Van Gogh’un Londra Ulusal Galeri’de sergilenen Ay Çiçekleri tablosunu gaye almasının akabinde, bu defa de Letzte Generation (Son Nesil) isimli çevreci grup Almanya’nın Posdam kentindeki Barberini Müzesi’nde yer alan Claude Monet’in Les Meules (Tahıl Yığını) isimli tablosu önündeydi.
Dikkatleri iklim krizine çekmek için sansasyonel hareketlerde bulunmaktan geri durmayan Letzte Generation aktivistleri, 2019’da 110 milyon dolara satılan Les Meules tablosuna patates püresi fırlattı. Ellerini tablonun asılı olduğu duvara yapıştıran aksiyoncular akabinde şunları söyledi:
“İnsanlar açlıktan ölüyor, soğuktan donuyor ve ölüyor. Bir iklim felaketiyle karşı karşıyayız. Sizin ise tek kaygınız bir tablonun üzerine fırlatılacak domates çorbası ya da bir patates püresi. Neden korkuyoruz biliyor musunuz? Bilim insanları bize 2050’de ailelerimizi besleyemeyeceğimizi söylüyor. Bu ikazları dikkate almanız için illa bir tablonun üzerine patates püresi mi atılması gerekiyor?! Besin için savaşacağımız o gün gelirse bu tablonun hiçbir kıymeti olmayacak!”
Zwei Aktivist*innen von @AufstandLastGen kippen im Museum Barberini (Potsdam) Kartoffelbrei auf das Bild "Les Meules" von Monet und kleben sich danach am Boden fest. pic.twitter.com/0e8xK4M4EL
— Mario Sixtus 🇭🇰馬六 (@sixtus) October 23, 2022
Müze Sözcüsü ise hareketin akabinde yaptığı açıklamada, taarruzun kabul edilemez olduğunu belirterek, kollayıcı cam bulunan tablonun hücumdan hasar almadığını aktardı.
VAN GOGH TABLOSUNUNU DA GAYE ALMIŞLARDI
Just Stop Oil aktivistleri 14 Ekim’de ise Londra’da bulunan Ulusal Galeri’deki serginin en beğenilen yapıtlarından Ay Çiçekleri’nin üzerine bir konserve domates çorbası dökmüştü.
İngiltere’nin başşehri Londra’da bulunan Ulusal Galeri’ye gelen 2 Iklim Aktivisti, 14 Ekim’de dünyaca ünlü Vincent Van Gogh’un “Ay Çiçekleri” tablosuna domates çorbası fırlatmış, daha sonra ellerini duvara yapıştırmıştı.
Eylem esnasında “Hangisi daha kıymetli? Sanat mı yoksa hayat mı? Sanat besinden, adaletten daha mı bedelli? Bir fotoğrafın korunmasını mı yoksa gezegenimizin korunmasını mı daha çok önemsiyorsunuz?” diye haykıran aktivistlerden Phoebe Plummer ve arkadaşı, olay yerine gelen polis tarafından gözaltına alındı ve tutuklandı.
Eylemi gerçekleştiren Phoebe Plummer, mahkemeye karşısına çıktıktan sonra TikTok üzerinden kısa bir açıklama yaparak, tabloya bir ziyan vermediklerini açıkladı. Plummer şunları söyledi:
“Bir şeyi tam olarak açıklığa kavuşturmak istiyorum. Mahkemeye çıktığımızda bir sanat yapıtına ziyan verdiğimiz söylendi. Biz tabloya muhakkak ziyan vermedik. Bu hareketleri medyanın dikkatini çekmek ve insanların bundan bahsetmesini sağlamak için kullanıyoruz ve direnişin işe yaradığını biliyoruz, tarih bize bunun işe yaradığını gösterdi.”
Fotoğraflar: AP ve Alamy
JUST STOP OIL’IN ASIL MAKSADI NE?
Üzerinde bulunan cam kaplama sayesinde tablo ziyan görmezken, son aylarda sanat yapıtlarına yönelik hareketlerin artması farklı seslerin yükselmesine neden oldu. Bu protestolar bazıları tarafından alkışlarla karşılanırken, bazıları de sanatın gaye alınmasını sert lisanla eleştirdi.
Eleştirilere kulaklarını tıkayan ve dünyanın içinde bulunduğu yakıcı sıkıntıya direkt müdahale etmek isteyen Just Stop Oil kümesi, Ulusal Galeri’dekine misal dikkat cazibeli aksiyonların önümüzdeki aylarda çeşitli ülkelerde gerçekleştirileceğini duyurdu.
listen to her explain the Van Gogh soup protest.
she’s got a point, no? pic.twitter.com/cObcWNx8aP
— michael mezz (@michaelmezz) October 18, 2022
Tabii bu biçim hareketlerin nitekim iklim krizine karşı farkındalık yaratıp yaratmayacağı değerli bir tartışma konusu. Fakat etraf aktivistlerine nazaran asıl sormamız gereken soru şu: İnsanlığın ortak mirasını korumak için gösterdiğimiz itinası gezegenimizin korunması için de gösteriyor muyuz?
Van Gogh protestosunun ardından Just Stop Oil aktivistleri Londra’da Parlamento önüne yürüdü.
‘ÖNÜMÜZDEKİ GÜNLERDE DAHA AĞIR HAREKETLER OLACAK!’
İklim krizine karşı harekete geçmeyi teşvik etmek ve aksiyonları finanse etmek için 2019 yılında kurulan ABD merkezli İklim Acil Durum Fonu’nun yöneticisi Margaret Klein Salamon, “Önümüzdeki günlerde daha ağır aksiyonlar olacak. Süratle büyüyen bir hareketiz ve önümüzdeki birkaç ay ağır geçecek bu nedenle emniyet kemerlerinizi bağlayın” dedi.
Bu yıl, Just Stop Oil kümesi için hareketli geçti. Etraf aktivistleri birinci olarak Londra’daki Courtauld Galerisi‘nde sergilenen bir öteki Van Gogh yapıtı ile Manchester Sanat Galerisi‘nde bir JMW Turner tablosu önünde şovlar düzenledi.Ardından, İtalya’nın Milano kentindeki bir Umberto Boccioni heykeline yönelen aktivistler, İngiltere Premier Ligi’nde Everton ve Newcastle kulüpleri ortasında oynanan müsabakada alana atlayarak kendilerini kale direklerine bağladı.Temmuz ayına gelindiğinde Just Stop Oil kümesi Formula 1′in Britanya Grand Prix‘inde de uzunluk gösterdi. Çabucak akabinde, Londra’daki Kraliyet Akademisi’ne gelen beş aktivist, Leonardo da Vinci’nin öğrencisi Giampietrino tarafından 1520’lerde yapıldığına inanılan “Son Akşam Yemeği” tablosunun çerçevesine ellerini yapıştırdı ve tablonun altına ‘No New Oil’ (Daha Fazla Petrole Hayır!) yazdı.
İKLİM AKTİVİSTLERİ HANGİ HAREKETLERİ GERÇEKLEŞTİRDİ?
Van Gogh protestosu için “Son sekiz yılda iklim gayretinde gördüğüm en başarılı hareket olabilir” tabirini kullanan Salamon şöyle devam etti:
“Bunu bir atılım olarak görmeniz gerekiyor. İçinde bulunduğumuz kitlesel olağanlık yanılgısını kırmayı başardığımızı düşünüyorum. Uyanma vakti.”
Aileen Getty’nin, iklim aktivistleri tarafından kullanılması için İklim Acil Durum Fonu’na 1 milyon dolar bağışta bulunduğu ortaya çıktı.
PETROL HÜKÜMDARININ TORUNUNDAN İKLİM ACİL DURUM FONU’NA 1 MİLYON DOLAR
Bütün bu aksiyonların finansmanı ise İklim Acil Durum Fonu’nun kasasından çıkıyor. Bu yıl birçok iklim örgütüne mali takviye sağlayan kurum, çevrecilere 4 milyon dolardan fazla para aktardı.
Çevre örgütleri ortasında en büyük fonu 1,1 milyon dolarla, Just Stop Oil kümesi aldı. Bu finansman sayesinde süratle büyüyen küme, Avrupa çapında olağandışı bir protesto dalgası başlattı.
Geçtiğimiz hafta dünya basınına yansıyan haberlerde, İklim Acil Durum Fonu’nun kurucularından biri olan Aileen Getty’nin ismi öne çıktı. Ünlü petrol kralı J. Paul Getty’nin 65 yaşındaki torunu olan Aileen Getty’nin fona 1 milyon dolar bağışta bulunduğu biliniyor. Onun yanı sıra Disney ailesinden Abigail Disney, ABD’li iş adamı Trevor Neilson, Robert Kennedy’nin en küçük kızı Rory Kennedy ve binlerce küçük bağışçı da harekete finansman sağlayanlar ortasında.
Son olarak, dünyanın adım adım yaklaştığı sonu mizahi bir lisanla gündeme getiren Don’t Look Up sinemasının direktörü Adam McKay de sinemanın hasılatından elde edilen 4 milyon doları İklim Acil Durum Fonu’na bağışlayacağını duyurdu. McKay birebir vakitte fonun yöneticileri ortasında yer alıyor.
‘SİZ OLSANIZ PARANIZI DÜNYANIN DÜZGÜNLÜĞÜ İÇİN HARCAR MIYDINIZ?’
Just Stop Oil’in Van Gogh aksiyonunun akabinde toplumsal medyada tenkit oklarının amacı olan Aileen Getty’ye İklim Acil Durum Fonu yöneticileri sahip çıktı.
Kuruluşun Twitter hesabından yapılan paylaşımda, Getty’ye karşı önemli bir reaksiyonun olduğu vurgulandı ve “Öyleyse kendinize şunu sorun: Aileen’in yerinde olsaydınız, paranızı dünyanın uygunluğu için nasıl kullanırdınız? Bir kimse, dedesinin işlediği günahlardan sorumlu tutulabilir mi?” sözleri ne yer verildi.
İklim Acil Durum Fonu’nun yöneticisi Salamon, fona yapılan bağışların aksiyonlar için ve etrafla ilgili eğitim faaliyetleri için kullanıldığı söyledi. Sivil itaatsizlik aksiyonlarının birinci olmadığını belirten Salamon, Just Stop Oil’ın ABD’deki Sivil Haklar Hareketi ve eşit oy hakkı için verilen gayretlerden bir farkı olmadığını vurguladı.
https://twitter.com/ClimateEFund/status/1581396851210981377
“İklim değişikliğinin yaratacağı tesirlerden korkan varlıklı insanlara, mümkün olan en tesirli çabayı verme kelamında bulunuyoruz” diyen Salamon, kelamlarına şu biçimde devam etti:
“Hepimiz bu gezegende yaşıyoruz. Berbata gidişi engellemek için de herkesin yardımına muhtaçlığımız var.”
İklim aktivistleri, Manchester Sanat Galerisi‘nde JMW Turner tablosu önünde harekette.
‘UÇURUMA GERÇEK SÜRATLE SÜRÜKLENİYORUZ’
İnsanlığın ortak miraslarına yönelik taarruzları “vandalizm” olarak değerlendirenler de var. Hareketlerin bilhassa sanat yapıtlarına yönelmesi harekete yönelik tenkitlerin sertleşmesine yol açıyor.
Just Stop Oil’ın Ay Çiçekleri tablosuna yönelik saldırısı da önemli reaksiyon topladı. Aksiyonların akabinde tablolar ziyan görmüyor olsa da, sanat yapıtlarına yönelik hareketlerle fosil yakıtların sonlandırılmasının nasıl sağlanacağı sıkça sorulan sorular ortasında.
Bu hareket biçimine yönelik tenkitlere cevap veren Salamon, “Bizler, iklim felaketini gündelik hayatına sokmayan ve bu durum hakkında konuşmayan milyonlarca insanın bu sorunu gündemine almasını sağladık” dedi.
“Sanatla yahut sporla bir alıp vermediğimiz yok” diyen İklim Acil Durum Fonu’nun yöneticisi, “Fakat sıkıntı şu ki, konutumuz yanıyor! Bu acil bir durum. Yalnızca hoşluğun ve cümbüşün tadını çıkarıp hiçbir şey yapmadan devam edemeyiz. Zira uçuruma gerçek süratle sürükleniyoruz” tespitinde bulundu.
‘AMAÇ BİR KIVILCIM ATEŞLEMEK’
ABD’daki Maryland Üniversitesi’nde iklim protestosu üzerine çalışan Sosyolog Dana R. Fisher ise yapılan aksiyonun büyüyen tesirlerini ele aldı.
“Domates çorbası protestosunun tesirleri dünyanın dört bir yanında yankılandı” diyen Dana R. Fisher, “Hedef alınan şey, bir sanat yapıtı değildi. Sanatı bir platform olarak kullandılar ve bu yeni taktik domates çorbası sayesinde dikkat çekti” diye konuştu.
Protestoların ne kadar tesirli olacağının bugünden kestirilemeyeceğini söyleyen Fisher, aksiyonlara reaksiyon gösterenler olabileceğini söyledi ve devam etti:
“Ama hareketlerin art plânındaki temel gaye insanların gönüllerini çelmek yahut beğenilerini kazanmak değil. Medyanın dikkatini çekmek ve iklim krizine karşı olanları harekete geçirecek bir kıvılcım ateşlemek.”
İKLİM AKTİVİSTLERİ DİKKAT ÇEKMİYORDU TA Kİ, VAN GOGH TABLOSUNA KADAR
İklim aktivistleri, dünya genelinde artan iklim kaynaklı felaketlerin gözle görülür hale gelmiş olmasına rağmen, hükümetlerin eylemsizliğinin kitleler üzerinde ümitsizlik hissini artırdığı bu nedenle insanların global ısınmaya odaklanmadığı görüşünü benimsiyor.
Öyle ki, bu mevzuda çoka kaçan eğilimler de ortaya çıktı. Örneğin, 2019 yılında iki ABD’li, iklim krizinin yaratacağı yıkıma dikkat çekebilmek için kendilerini ateşe verdi. Fakat, aktivistlerin hayatlarına mâl olan bu aksiyonları, Van Gogh tablosuna yapılan taarruz kadar ilgi görmedi.
‘DÜNYANIN YOK OLUŞU, BİR SANAT YAPITINA HÜCUM KADAR ÖFKE UYANDIRMADI!’
ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi’nde (NASA) vazifeli iklim bilimci Peter Kalmus da “Çok sayıda insan, iklim aktivistlerinin bir sanat yapıtının üzerine çorba fırlatmasına, dünyadaki ömrün geri dönülemez halde yok olacağı gerçeğinden daha fazla öfke duydu” yorumunu yaptı.
“Bu durum nitekim dikkate değer” diyen iklim bilimci, düzenlenen protestonun kitlelerin global iklim krizine olan ilgi seviyelerini de açığa çıkarttığını belirtti ve şunları ekledi:
“İklim krizini acil önlenmesi gereken bir sorun olarak görmememizin nedenleri üzerinde durmamız gerek. Bilimin sunduğu datalara ve son yıllardaki feci iklim olaylarına karşın, insanların bunu acil bir durum olarak düşünmeleri için adımlar atılmalı.”
BİR SONRAKİ AMAÇ ABD VE İNGİLTERE SEÇİMLERİ
İklim Acil Durum Fonu’nun yöneticisi Salamon, ABD’de bulunan aktivistleri ülkede yapılacak orta seçimler öncesi harekete geçmeye çağırdı.
ABD’de ve İngiltere’de seçim devrinde yapılacak çalışmalarla, ülkeleri petrol ve gaz sondajına son vermeye zorlayabilecekleri konusunda optimist olduğunu söyleyen Salamon şunları ekledi:
“Herkesin iklim hakkında, dünyamız hakkında düşünmesini istiyorum. İklim aktivistlerine kızanların bile bunun yapmaları gerek.”